Cận thị ở trẻ tăng nhanh do học trực tuyến, lạm dụng thiết bị điện tử và thiếu vận động ngoài trời. Bởi vậy, các chuyên gia y tế khuyến cáo các bậc phụ huynh cần quản lý thời gian tiếp xúc với màn hình tivi, điện thoại của trẻ dưới 2 giờ/ngày, tăng ít nhất 2 giờ hoạt động ngoài trời, bổ sung dinh dưỡng hợp lý và xây dựng thời khóa biểu cân bằng để bảo vệ thị lực trẻ.
Trong những năm gần đây, tỷ lệ mắc tật khúc xạ, đặc biệt là cận thị, tăng nhanh trên toàn cầu, trong đó có Việt Nam. ThS.BS. Vũ Bích Ngọc – Phó Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Mắt Hà Nội cho biết: Các phân tích dịch tễ học dự báo khoảng 50% dân số thế giới sẽ bị cận thị vào năm 2050, trong đó khoảng 10% là cận thị nặng làm tăng nguy cơ biến chứng võng mạc, glocom, thể thủy tinh,…
Chế độ dinh dưỡng và thói quen vận động ngoài trời hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa tật khúc xạ ở trẻ.
Tốc độ gia tăng này được xem là sự kết hợp giữa yếu tố di truyền và môi trường sống hiện đại, trong đó lối sống học tập căng thẳng, thiếu hoạt động ngoài trời và sử dụng nhiều thiết bị điện tử được coi là tác động lớn nhất.
Đặc biệt, trong giai đoạn dịch Covid-19, khi trẻ phải học trực tuyến và ở nhà nhiều làm dịch chuyển khúc xạ theo hướng cận thị hóa và làm tăng 1,4 – 3 lần tỷ lệ mắc cận thị ở trẻ 6 – 8 tuổi, trong năm 2020.
Không chỉ cận thị, trẻ còn dễ gặp tình trạng mỏi mắt, khô mắt, đau đầu, thậm chí rối loạn giấc ngủ do sử dụng màn hình kéo dài. Đồng thời, phương pháp dạy học hiện đại, đặc biệt là học trực tuyến kết hợp với áp lực thành tích học tập, đang trở thành những yếu tố quan trọng góp phần làm gia tăng tật khúc xạ ở trẻ.
“Như vậy, tác động lớn nhất hiện nay đến sự bùng nổ tật khúc xạ ở trẻ em là môi trường học tập – sinh hoạt thiếu thời gian hoạt động ngoài trời và quá nhiều thời gian nhìn gần. Đây cũng là nhóm yếu tố có thể can thiệp được để bảo vệ đôi mắt trẻ thơ”- bác sĩ Ngọc phân tích.
Bác sĩ Ngọc cho biết: Các nghiên cứu cho thấy mỗi giờ đọc – viết hoặc nhìn gần mỗi ngày làm tăng nguy cơ cận thị thêm 2%. Trẻ học trong phòng kín, dùng ánh sáng nhân tạo, ít được tiếp xúc với ánh sáng ngoài trời. Trong khi đó, ánh sáng mặt trời kích thích võng mạc tiết dopamine- một chất bảo vệ giúp ức chế sự kéo dài trục nhãn cầu, cơ chế sinh học chính của cận thị.
Đáng lo ngại, việc trẻ em tiếp xúc sớm và thường xuyên với các thiết bị điện tử có thể coi là một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến gia tăng tật khúc xạ. Theo bác sĩ Ngọc, việc sử dụng thiết bị điện tử là một yếu tố môi trường quan trọng thúc đẩy gia tăng tật khúc xạ, đặc biệt là cận thị học đường.
“Một phân tích gộp gần đây cho thấy: Trẻ dành mỗi giờ/ngày cho thiết bị điện tử thì nguy cơ mắc cận thị tăng thêm khoảng 2%. Khi thời gian này vượt quá 3 giờ/ngày, nguy cơ gần như tăng gấp đôi. Các nghiên cứu ghi nhận khi trẻ dùng thiết bị điện tử thường có khoảng cách nhìn gần hơn bình thường, khiến mắt phải điều tiết nhiều hơn làm tăng gánh nặng lên thể thuỷ tinh và cơ thể mi. Đây là yếu tố nguy cơ gây cận thị” – bác sĩ Ngọc cho biết.
Bên cạnh đó, khi tập trung vào màn hình, tần số chớp mắt giảm, làm bốc hơi nước mắt nhanh hơn, gây khô mắt. Đây không chỉ ảnh hưởng thị lực tạm thời mà còn khiến trẻ mỏi mắt, chảy nước mắt sống, đau đầu, làm giảm khả năng tập trung học tập.
“Tiếp xúc quá sớm và thường xuyên với thiết bị điện tử có thể coi là một trong những nguyên nhân hàng đầu góp phần làm tăng tỷ lệ cận thị ở trẻ hiện nay. Vì vậy, cần quản lý thời gian màn hình hợp lý (dưới 2 giờ/ngày), đồng thời khuyến khích trẻ ra ngoài trời ít nhất 2 giờ mỗi ngày để cân bằng” – bác sĩ Ngọc nhấn mạnh.
Song song với đó, chế độ dinh dưỡng và thói quen vận động ngoài trời hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc phòng ngừa tật khúc xạ ở trẻ. Phó Trưởng khoa Khám bệnh, Bệnh viện Mắt Hà Nội cho biết: Hai yếu tố dinh dưỡng và thói quen vận động thường ít được chú ý, nhưng trên thực tế lại đóng vai trò bổ trợ rất quan trọng trong việc bảo vệ và duy trì sức khỏe thị giác cho trẻ.
Trong đó, dinh dưỡng là nền tảng cho sự phát triển thị lực. Mắt cần một số vi chất như Vitamin A (cà rốt, bí đỏ,..), vitamin C (cam, bưởi,..), omega-3 (cá hồi, cá thu,…), kẽm (hàu,…). Các chất này giúp bảo vệ giác mạc, võng mạc, tốt cho sự phát triển thị giác.
Bên cạnh đó, vận động và thời gian hoạt động ngoài trời là biện pháp hiệu quả và có bằng chứng khoa học rõ ràng để phòng ngừa và giúp làm chậm quá trình cận thị. “Các nghiên cứu tại Trung Quốc và Đài Loan cho thấy: Trẻ dành ≥ 2 giờ/ngày hoạt động ngoài trời giảm đáng kể nguy cơ mắc cận so với nhóm ít ra ngoài. Tóm lại, dinh dưỡng tốt giúp “xây nền” cho đôi mắt khỏe mạnh, trong khi vận động ngoài trời chính là “lá chắn tự nhiên” hiệu quả nhất hiện nay chống lại cận thị học đường”- bác sĩ Ngọc cho biết thêm.
Bác sĩ Ngọc khuyến cáo thầy cô, các bậc phụ huynh cần chú trọng xây dựng thời khóa biểu cân bằng cho trẻ: Sau mỗi 30-40 phút học nên có 5-10 phút nghỉ ngơi; tăng cường hoạt động ngoài trời tối thiểu 2 giờ mỗi ngày; đồng thời tăng cường sự phối hợp giữa nhà trường – phụ huynh – y tế học đường nhằm bảo vệ và chăm sóc sức khỏe thị giác cho trẻ em.
Thuỳ Dung CTXH
